19. Rozprawy online stały się faktem
Rozprawy online stały się faktem. Każdy z uczestników postępowania może wziąć w nich udział łącząc się z sądem podczas wideokonferencji.
Czy będąc stroną w sprawie warto skorzystać z tej formy, pozostając w zaciszu swojego domu, czy też korzystniejsze będzie osobiste stawiennictwo w murach sądu?
Na to pytanie odpowiada adwokat Marcin Mamiński z Kancelarii Mamiński & Partners.
Należy zaznaczyć, iż rozpowszechnienie rozpraw online „zawdzięczamy” panującej obecnie pandemii koronawirusa, która wymusiła na prawodawcy wydanie w drodze „tarcz antykryzysowych” przepisów umożliwiających sądowi przeprowadzanie rozpraw na odległość przy pomocy urządzeń technicznych. Dla przykładu, wskazać w tym miejscu należy chociażby na art. 15zzs1 Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zgodnie z którym rozprawę lub posiedzenie niejawne przeprowadza się na odległość w formie wideokonferencji, chyba że przeprowadzenie rozprawy lub posiedzenia jawnego w powyższej formie nie wywoła nadmiernego zagrożenia dla zdrowia osób w nim uczestniczących.
Niewątpliwie, przeprowadzanie rozpraw w formie wideokonferencji jest „znakiem czasu” i należy rozpatrywać zapewnienie możliwości skorzystania z takiego rozwiązania jako korzystne. Mając również na uwadze okoliczności w związku z którymi przyśpieszono wdrożenie tego typu form prowadzenia postępowania sądowego, tj. bezpieczeństwo - przeprowadzanie rozpraw online wpłynie pozytywnie na szybkość postępowań, ale przede wszystkim na komfort osób w nich uczestniczących, które będą mogły brać udział w danych czynnościach będąc w dowolnie wybranym przez siebie miejscu.
Ponadto w dobie epidemii koronawirusa i tuż po niej wiele zainteresowanych osób może nie chcieć iść do sądu. Dlatego wprowadzenie takiej zmiany jest − w mojej ocenie – dużym ułatwieniem dla rzetelności przebiegu postępowania sądowego, podczas którego każda ze stron powinna mieć realną możliwość wypowiedzenia się i zaprezentowania swego stanowiska, nie narażając jednocześnie swego zdrowia i poczucia bezpieczeństwa.
Jeżeli stronie postępowania zależy przede wszystkim na szybkości postępowania wprowadzone rozwiązanie jest niewątpliwe dla niej najkorzystniejsze. Uczestnictwo w zdalnym posiedzeniu jest najbardziej zalecane w sprawach, w których nie występuje element sporu, np. w sprawach o stwierdzenie nabycia spadku na podstawie ustawy lub w których nie ma sporu o ważność testamentu, a także w sprawach o rozwód, w których nie ma żądania orzekania o winie połączonego z brakiem wspólnych małoletnich dzieci. Uczestnictwo na rozprawie online jest niebywale najbardziej celowe w postępowaniach, które opierają się o dowody z dokumentów, a dowód z przesłuchania stron jest ograniczony jedynie do minimum okoliczności faktycznych lub gdy strony mają miejsce zamieszkania lub pobytu poza granicami kraju.
Ponadto przedmiotowe rozwiązanie niewątpliwe korzystnie przedstawia się na tle prowadzenia posiedzeń przygotowawczych, czy posiedzeń przed skierowaniem stron do mediacji. Cel tych posiedzeń, ich mniej formalny charakter, skłania do takiej formy procedowania i wykorzystania zdalnej komunikacji sądu ze stronami.
W postępowaniu karnym takie formy uczestnictwa są zalecane w przypadku posiedzeń, na których dochodzi do konsensualnego zakończenia postępowania lub posiedzeń, na których sąd rozpoznaje zażalenie na umorzenie postępowania przygotowawczego, czy też w razie spraw wykroczeniowych. W tych przypadkach wykorzystanie komunikacji zdalnej może rzeczywiście wpłynąć na przyśpieszenie postępowania, bez uszczerbku dla praw stron i celów tych czynności.
Należy jednak liczyć się z przeszkodami natury technicznej, np. możliwością nagłego zerwania łącza. Pojawiają się ponadto obawy co do poufności posiedzenia online jego bezpieczeństwa w kontekście np. ochrony danych osobowych. Możliwość odbywania rozpraw online wiąże się również z wieloma niebezpieczeństwami dotyczącymi np. możliwości zbadania faktycznej wiarygodności przedstawianych na posiedzeniu dokumentów. Istnieje, zagrożenie, że w ramach wideokonferencji zaczną pojawiać się fałszywi radcowie prawni/adwokaci, z tego powodu, że nie będzie możliwości weryfikacji tożsamości/prawdziwości przedstawianych przez nich sądowi dokumentów.
Należy także zaznaczyć, że by uczestniczyć w rozprawie online, należy znajdować się w miejscu nie naruszającym powagi sądu. Trudno przy tym powiedzieć o jakie dokładnie miejsce chodzi, gdyż w tym aspekcie wszystko zależne jest od dyskrecjonalnej władzy poszczególnych sędziów. Z pewnością w takim miejscu nie mogą się znajdować przedmioty, czy napisy które mogą być uznawane za niewłaściwe.
W mojej jednak ocenie, podstawową formą postępowania musi pozostać osobisty udział w rozprawie, co wynika z zasady bezpośredniości postępowania i zapewnienia stronie lepszej kontroli nad przebiegiem całej rozprawy. To jedna z podstawowych zasad procesu, dlatego musi być realizowana w tradycyjny sposób. Jest także często nie do przecenienia, w aspekcie właściwej oceny materiału dowodowego, czy też prawidłowego przeprowadzenia postępowania i wyrokowania przez sąd.
Mając na względzie powyższe, w przypadku niskiego zagrożenia epidemiologicznego, zdecydowanie polecałbym osobiste stawiennictwo na posiedzeniach sądowych.