tel/fax +48 22 6229966     

fivestarlaw.png

21. „Wolność dla bogatych. Izolacja dla biednych” - Kuriozum proponowanej nowelizacji Kodeksu postępowania karnego

W ostatnim czasie do Sejmu trafiła druzgocąca propozycja nowelizacji ustawy – kodeksu postępowania karnego dotycząca zmiany treści art. 266 § 1 k.p.k., który w obecnym brzmieniu stanowi, że: „[p]oręczenie majątkowe w postaci pieniędzy, papierów wartościowych, zastawu lub hipoteki może złożyć oskarżony albo inna osoba”.  Wzmiankowany projekt ma wyeliminować możliwość składania poręczenia majątkowego przez osoby inne niż sam oskarżony, a nadto prokurator ma mieć możliwość wstępnej oceny legalności tychże środków.

Obecnie Kodeks postępowania karnego nie precyzuje kogo należy rozumieć pod pojęciem „innej osoby” uprawnionej do złożenia poręczenia. Nie wprowadza w tym względzie żadnych ograniczeń. Poręczenie może zatem obecnie pochodzić, co do zasady, od każdego, kto się na to zdecyduje, ufając oskarżonemu, że nie naruszy warunków poręczenia. Poręczającym może być więc zarówno osoba najbliższa dla oskarżonego, jak i każdy, kto takiego statusu nie posiada, obywatel polski lub cudzoziemiec. Obojętne pozostaje czy zachodzi pomiędzy nimi jakaś wspólnota interesów. Nie ma też znaczenia, jakie motywy kierowały poręczającym. Powstaje w zawiązku z tym kwestia zgody oskarżonego na złożenie poręczenia przez osobę trzecią. Pewnego rodzaju stosunek wspólnoty interesów powstaje jednak w sposób naturalny, chociażby na platformie psychologicznej i emocjonalnej, albowiem to poręczyciel odpowiada własnym majątkiem za postępowanie osoby za którą poręczyła.

W mojej ocenie poręczenie majątkowe to najbardziej dolegliwy po tymczasowym aresztowaniu środek zapobiegawczy, który stanowić ma alternatywę dla tymczasowego aresztowania. Okoliczność tę w pewnym stopniu potwierdzają dane statystyczne, z których wynika istnienie wzajemnej, ale nie ścisłej relacji pomiędzy tymczasowym aresztowaniem a poręczeniem majątkowym. Spadek liczby tymczasowych aresztowań powiązany jest ze wzrostem liczby zastosowanych poręczeń majątkowych.

Powyższa konstatacja zmusza do zastanowienia się nad tym, czy rzeczywiście obecne uregulowania poręczenia majątkowego są w stanie zrealizować stawiane przed nimi cele, zapewniając, by środek ten stał się rzeczywistą alternatywą dla tymczasowego aresztowania i by móc zabezpieczyć w ten sposób prawidłowy tok postępowania. Kwestia ta staje się coraz bardziej istotna wobec stałego i systematycznego spadku liczby tymczasowych aresztowań oraz nieustannej ewolucji uregulowań mających na celu dodatkowe ograniczenie stosowania tego środka zapobiegawczego, któremu najdalej idący wyraz daje propozycja klubu parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość, z którą jednak nie sposób się zgodzić. Prowadzi ona bowiem do lawinowego zwiększenia stosowalności tymczasowego aresztu jako głównego i podstawowego środka zapobiegawczego, ergo poręczenie majątkowe de facto stanie się instytucją martwą.

Powyższe spowoduje nadto jeszcze większe obciążenie zakładów karnych i aresztów, a nie zapominajmy, że już teraz stan polskiego więziennictwa jest w złym stanie. Skazani czekają miesiącami na odbycie orzeczonych kar o charakterze izolacyjnym. A z pola widzenia nie można tracić dalszych procesów przeciwko Polsce przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, czy też przeciwko Skarbowi Państwa w ramach krajowego systemu prawa.

Ostatnim – ale być może najważniejszym – problemem związanym z proponowaną zmianą jest nadanie organom ścigania władzy i możliwości dotychczas nieposiadanej, co powoduje naruszenie zasady równości stron w toku postępowania karnego. Bowiem wyłącznie od dobrej lub złej woli prokuratora zależeć będzie, czy osoba wobec której ma zostać zastosowane poręczenie majątkowe ma dostateczne środki pozwalające na wpłacenie arbitralnie ustalonego poręczenia majątkowego. Dodatkowo w istocie nie ma fizycznych możliwość, aby w tak krótkim okresie ustalić rzeczywisty stan majątkowy osoby wobec, której ma zostać zastosowane poręczenie majątkowe, czyniąc tę „weryfikację” iluzją.

Stąd proponowanej zmianie można przypisać tylko jedno motto „Wolność dla bogatych. Izolacja dla biednych”.

dr Paweł Śmiałek, adwokat

 

 

Zapisz się do newslettera
Kontakt w sprawie usług i działalności szkoleniowo-edukacyjnej Kancelarii oraz zapisu do newslettera