29. TSUE ujmuje się za podatnikami działającymi w dobrej wierze.

Autor: radca prawny Maciej Bogucki

Kolejny już raz TSUE "wziął pod lupę" polskie przepisy podatkowe (Ustawę o VAT), a jego rozstrzygnięcia mogą mieć istotne znaczenie w toku trwających postępowań podatkowych.

W dniu 18 marca tego roku zapadły dwa orzeczenia - jedno z nich, wyrok w sprawie C-895/19 (opublikowany w Dz. U. UE 10 maja 2021r.) nie wpływa bezpośrednio na sytuację podatników zaangażowanych w spory z fiskusem, aczkolwiek pozostaje istotnym z uwagi na fakt, że daje narzędzie do odzyskania odsetek od opłaconego podatku VAT firmom, które w swej działalności dokonują WNT. Problem polegał na tym, że faktury z tytułu WNT (wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów), wpływające na wartość podatku VAT należnego musiały być ujmowane w okresach rozliczeniowych wykonania usług, a z uwagi na czas oczekiwania na otrzymanie faktury - następowało to retrospektywnie. To z kolei przekładało sie na konieczność uiszczenia podatku VAT wraz z odsetkami od zaległości podatkowych, które to odsetki często opiewały na znaczne kwoty. Przedmiotowym orzeczeniem, wydanym w związku z zapytaniem prejudycjalnym WSA w Gliwicach, TSUE wskazał, że: [A]rtykuły 167 i 178 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, zmienionej dyrektywą Rady 2010/45/UE z dnia 13 lipca 2010 r., należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie stosowaniu przepisów krajowych, zgodnie z którymi wykonanie prawa do odliczenia podatku od wartości dodanej (VAT) związanego z nabyciem wewnątrzwspólnotowym w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym VAT jest należny, jest uzależnione od wykazania należnego VAT w deklaracji podatkowej, złożonej w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy.” W konsekwencji TSUE otworzył możliwość wnioskowania o zwrot de facto nadpłaconych odsetek, a jednocześnie dał podstawę do ujmowania w przyszłości podatku naliczonego i należnego z tytułu WNT w jednym miesiącu.

Z punktu widzenia podatników zaangażowanych w spory z fiskusem, bardziej istotne jest drugie z zapadłych 18 marca 2021 roku orzeczeń - to jest orzeczenie w sprawie C - 48/20 (oczekuje na publikację), wydane na gruncie art. 108 ust. 1 Ustawy VAT (obowiązek zapłaty VAT wykazanego w "pustej" fakturze) oraz orzeczenie z dnia 15 kwietnia 2021 roku w sprawie C-935/19, wydane na gruncie art. 112b ust. 2 Ustawy o VAT, przewidującym sankcję finansową w przypadku dokonania dobrowolnej korekty deklaracji podatkowej i wpłaty podatku należnego w wyniku przeprowadzonej kontroli podatkowej - w wysokości 20% wartości zobowiązania podatkowego. W obu tych sprawach TSUE uznał, że przepisu krajowe naruszają zasady unijne o tyle, że zakładają swoisty automatyzm sankcji bez uwzględnienia okoliczności sprawy.

W przypadku tzw. "pustych" faktur TSUE zakwestionował obowiązek zapłaty podatku (brak możliwości dokonania korekty faktury) w przypadku usprawiedliwionego (np. opartego o określoną praktykę organów podatkowych) błędu podatnika co do sposobu kwalifikacji usługi w toku trwania postępowania podatkowego. Zdaniem TSUE (słusznym) prowadziło to do sytuacji, w których działający w dobrej wierze podatnik ponosi sankcje z tytułu błędu, nie zaś celowego działania, ukierunkowanego na uszczuplenie należności podatkowych.

W przypadku 20% sankcji VAT TSUE podkreślił, że automatyczne nakładanie dodatkowej sankcji VAT bez uwzględnienia: (i) charakteru i wagi nieprawidłowości zawartych w deklaracji podatkowej,
(ii) okoliczności wskazujących na to, czy błąd ten stanowił oszustwo oraz (iii) faktu, że wpływy skarbu państwa nie uległy uszczupleniu pozostaje w sprzeczności z regulacjami Dyrektywy VAT.

Co to oznacza w praktyce? To, że w związku z przywołanymi orzeczeniami TSUE organy podatkowe nie będą mogły podejmować działań (odpowiednio - wydać decyzji wymiarowych lub sankcyjnych) niejako "automatycznie", bez wszechstronnego rozważenia okoliczności poszczególnych spraw. W każdym takim przypadku zmuszone będą bowiem do przeprowadzenia analizy okoliczności poszczególnych spraw pod kątem ustalenia występowania w sprawie wskazanych w obu orzeczeniach TSUE przesłanek umożliwiających podatnikom dokonanie korekt faktur, uznanych za "puste" bez jakichkolwiek negatywnych skutków dla podatnika mimo prowadzonego postępowania podatkowego bądź niweczących możliwość stosowania sankcji VAT.