42. Restrukturyzacja przedsiębiorcy – osoby fizycznej, tak, aby prowadził dotychczasową działalność opartą na koncesji (sprzedaż paliw ciekłych) w formie spółki komandytowej ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością jako komplementariuszem
Autor: radca prawny Anna Bąk
Opublikowano: 10.11.2021
Najbardziej korzystny wariant przekształcenia dla przedsiębiorcy
Najkorzystniejszym dla przedsiębiorcy wariantem jest przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, a następnie, po doprowadzeniu struktury udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do stanu pozwalającego na przekształcenie, przekształcenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę komandytową, w której komplementariuszem będzie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a komandytariuszem np. dany przedsiębiorca.
Jest to wariant najbardziej bezpieczny m.in. ze względu na specyfikę przekształcenia. Z dniem przekształcenia powstała w jego następstwie spółka przekształcona staje się podmiotem praw i obowiązków, których podmiotem był dotychczas przedsiębiorca przekształcany i które związane są z jego dotychczasową działalnością gospodarczą. Przesądza o tym jednoznacznie art. 5842 § 1 KSH. W zakresie praw i obowiązków, które dotychczas przysługiwały przedsiębiorcy przekształcanemu i które z dniem przekształcenia stały się prawami i obowiązkami spółki przekształconej, dochodzi do następstwa prawnego między tymi podmiotami, które kwalifikować należy jako "przejście na inną osobę" uprawnienia lub obowiązku w rozumieniu art. 788 § 1 KPC. Wśród prezentowanych poglądów wyróżnić można zarówno taki, że przekształcenie to prowadzi – w zakresie praw i obowiązków związanych z działalnością gospodarczą przedsiębiorcy przekształcanego – do sukcesji uniwersalnej między tym przedsiębiorcą a spółką przekształconą, jak również taki, że sukcesja taka nie ma miejsca, ponieważ omawiane przekształcenie oparte jest na zasadzie kontynuacji. Do kontynuacji administracyjnoprawnej praw i obowiązków spółki przekształcanej przez spółkę przekształconą ma zastosowanie przepis intertemporalny art. 618 KSH, przewidujący, że art. 494 § 2 i art. 531 § 2 stosuje się do koncesji, zezwoleń oraz ulg przyznanych po dniu wejścia w życie KSH (tj. 1.1.2001 r. – art. 633 KSH), chyba że przepisy dotychczasowe przewidywały przejście takich uprawnień na spółkę przejmującą lub na spółkę nowo zawiązaną. Oznacza to zatem, że spółka przekształcona pozostaje uprawniona do korzystania także z koncesji, zezwoleń oraz ulg przyznanych spółce przekształcanej przed 1.1.2001 r., chyba że ustawa albo decyzja o udzielenie zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej. Ponadto paragraf 2 art. 5842 KSH wskazuje, że spółka przekształcona pozostaje podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane przedsiębiorcy przed jego przekształceniem, chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi stanowi inaczej.
Należy także zaznaczyć, że nic nie stoi zarazem na przeszkodzie, aby po dniu przekształcenia w sp. z o.o. przedsiębiorca będący udziałowcem zbył jednostki uczestnictwa innym osobom i w ten sposób, aby przekształcona spółka przestała być spółką jednoosobową i następnie mogła się przekształcić w sp.k.
Postępowania przed Prezesem URE
Przekształcona spółka komandytowa będzie zatem następcą prawnym w zakresie praw i obowiązków wynikających z koncesji na obrót paliwami ciekłymi. Jako następca prawny ma interes prawny w rozumieniu art. 28 KPA w domaganiu się, na podstawie art. 155 KPA, zmiany decyzji o udzieleniu koncesji w zakresie objętym wnioskiem. Spółka komandytowa zatem powinna wystąpić do Prezesa URE z wnioskiem o zmianę koncesji poprzez przepisanie jej na spółkę. Spółka jest obowiązane złożyć wniosek o zmianę koncesji najpóźniej w terminie 7 dni od dnia zaistnienia tych zmian.
Wariant II – wniesienie przez przedsiębiorcę całego przedsiębiorstwa do utworzonej spółki komandytowej, w której komplementariuszem będzie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Jest to wariant mniej korzystny dla przedsiębiorcy z powodu istnienia dwóch rozbieżności w doktrynie. Istnieje bowiem pogląd, ku któremu ja też się bardziej skłaniam, że nie jest możliwe wraz z przeniesieniem przedsiębiorstwa jednoczesne przeniesienie uprawnień podmiotowych wynikających z decyzji administracyjnej. Aczkolwiek istnieje także pogląd odmienny prezentowany w wyr. SN z 25.11.2010 r. (I CSK 703/09, Legalis), w którym SN wyraził pogląd, że "jakkolwiek w świetle art. 552 KC strony mają pozostawioną swobodę co do tego, jakie elementy tworzące pojęcie przedsiębiorstwa objąć przedmiotem czynności prawnej, to swoboda w wyłączeniu poszczególnych składników nie może iść tak daleko, aby zakres wyłączeń przekreślił istotę przedsiębiorstwa. Dlatego też zbycie przedsiębiorstwa powinno obejmować co najmniej te składniki, które determinują funkcje spełniane przez przedsiębiorstwo", a zatem także koncesje.
Warto jeszcze zwrócić uwagę na okoliczność, że rozmaite publicznoprawne elementy przedsiębiorstwa w postaci koncesji, zezwoleń, zgód czy licencji przechodzą na nabywcę przedsiębiorstwa tylko wtedy, gdy przepisy dotyczące tych koncesji czy zezwoleń na to zezwalają. Przepis art. 551 KC nie stanowi dostatecznej podstawy dla organów wydających decyzje w powyższych sprawach dla przejścia uprawnień administracyjnoprawnych na nabywcę przedsiębiorstwa. Co najwyżej można tutaj mówić o sugestii ustawodawcy, że decyzje takie powinny także być wydane nabywcy przedsiębiorstwa (por. wyr. NSA z 16.5.2012 r., II FSK 1937/11, Legalis – dotyczący zezwolenia na prowadzenie działalności w specjalnej strefie ekonomicznej; wyr. SN z 28.2.2008 r., III CSK 252/07, Legalis – dotyczący kontynuacji zezwolenia wodnoprawnego; wyr. SN z 20.7.2017 r., IV CSK 563/16, z którego wynika, że SN dopuszcza przejście na nabywcę przedsiębiorstwa roszczenia o ustanowienie wieczystego użytkowania).
Po nowelizacji KC w 2003 r. pojawiły się głosy o przenaszalności uprawnień wynikających z koncesji i zezwoleń jako konsekwencji zaliczenia tych praw sfery porządku publicznoprawnego do elementów przedsiębiorstwa (art. 551 KC). Jest to pogląd błędny. Zaliczenie jakiegoś składnika do elementów przedsiębiorstwa nie decyduje o jego zbywalności. Jest to teza, która na gruncie poprzedniego stanu prawnego nie budziła wątpliwości w odniesieniu do prawa użytkowania, czy praw wynikających z nieprzenoszalnych licencji. Ta sama zasada dotyczy uprawnień w sferze publiczonoprawnej. (KC, Art. 552 SPH T. 5 red. Włodyka 2006, wyd. 2).
W prawie administracyjnym nie ma ogólnego mechanizmu sukcesji praw i obowiązków wynikających z decyzji administracyjnych. Również w orzecznictwie sądów administracyjnych i powszechnych podkreślano, że podmiot, na rzecz którego udzielono koncesji, nie może przenieść w całości lub w części uprawnień z niej wynikających na inną osobę. Aktualnie judykatura niechętnie uznaje, że zbycie przedsiębiorstwa powoduje przejście na nabywcę koncesji i zezwoleń.
Reasumując zasady ogólnej nieprzenoszalności (sukcesji) w prawie publicznym uprawnień wynikających z zezwoleń nie podważa unormowanie z art. 552 k.c. Na gruncie prawa administracyjnego występuje bowiem reguła mówiąca o braku sukcesji praw i obowiązków wynikających z decyzji administracyjnych (S. Dudzik, Zbycie przedsiębiorstwa a sukcesja praw i obowiązków wynikających z decyzji administracyjnych, PiP 1994, z. 7-8, s. 39). W sytuacji gdy uprawnienie, którego źródłem jest decyzja administracyjna, zostało wydane na rzecz określonego podmiotu, jego moc wiążąca może dotyczyć tylko jego osoby, bowiem naruszona zostałaby zasada, że dysponentem treści aktu administracyjnego jest wyłącznie administracja. Ponadto do kategorii składników podlegających ustawowym wyłączeniom zaliczyć trzeba uprawnienia o charakterze administracyjnoprawnym uzyskane na podstawie zezwoleń i koncesji; tak też S. Dudzik, Zbycie przedsiębiorstwa, s. 39; A. Jakubecki, J. Mojak, Odstąpienie, s. 72 i n.; odmiennie A. Szumański, Problem przekształcenia, s. 10-11 oraz - jak się zdaje - A. W. Wiśniewski, Prawo o spółkach, s. 87.